Adaptacja to proces w którym uczeń poprzez zapewnione poczucie bezpieczeństwa, rozwija swoje kompetencje, ucząc się nowych wiadomości i zasad. Pokonując trudności poznaje jak funkcjonować w środowisku i integrować się z innymi. Do zrównoważonego etapu przystosowania potrzebny jest czas oraz wsparcie nauczyciela^[1].

Dzieciom prawidłowo rozwijającym się w przechodzeniu etapów rozwoju pomaga doświadczenie, które czerpią od matki, osób bliskich, a następnie od rówieśników. Kontakty społeczne są bowiem niezbędne dla rozwoju. Proces ten przebiega podobnie u dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. Poprzez naśladowanie dzieci nabywają umiejętności, które między innymi uczą współżycia w  grupie rówieśników.

Autyzm jest zaburzeniem, którego przejawem są trudności związane z  interakcją. Problem dotyczy nawiązywania i rozwijania kontaktów z rówieśnikami, ale nie świadczy o całkowitym braku relacji^[2]. Trudności w zakresie umiejętności społecznych powodują działanie pośród ludzi, ale nie wspólnie z nimi. Pojawiają się problemy w  zdobywaniu samodzielności, przeszkody związane z nauką. Dzieciom z autyzmem należy zapewnić rozwój umiejętności społecznych, tak aby mogły funkcjonować w grupie rówieśniczej w odpowiednio przygotowanym otoczeniu. Niedostosowanie właściwych warunków może spowodować zwiększenie liczby zachowań niepożądanych, agresję, autoagresję, stymulacje, wycofanie, co doprowadzi do izolacji. Adaptacja powinna być rozsądnym działaniem, dzięki któremu dziecko z autyzmem w korzystnych warunkach uczy się budować relacje społeczne, przy wykorzystaniu jego obecnych umiejętności^[3].

W procesie przystosowania istotne jest dopasowanie środowiska dziecka pod względem społecznym i fizycznym. Nauczyciel pokazując swoją więź z uczniem autystycznym powinien być przykładem dla innych osób. Ważne są jego kompetencje, postawa, a także strategia pracy z uczniem. Istotne, by posiadał umiejętność współpracy z  rodzicami i umiał współdziałać z osobami pomagającymi w pracy z uczniem^[4]. Powodzenie aktywności ucznia z autyzmem w grupie zależy w dużej mierze od jego samodzielności i zdolności komunikowania się. W momencie adaptacji dzieci wymagają dużego wspierania, oswajania się z nowym środowiskiem, osobami, okolicznościami. Włączanie do grupy jest mechanizmem uważnie obserwowanym, wymagającym często potrzeby skupienia i współpracy specjalistów^[5].

Gotowość dziecka z autyzmem do przystąpienia do grupy rówieśniczej uzależniona jest od stanu zdobytej samodzielności. Dziecko wyraża swoją niezależność emocjonalną i  fizyczną od nauczycieli, pozwalając na oddalenie się od nich i próby indywidualnego radzenia sobie. Przejawem emocjonalnej niezależności jest operatywność dziecka związana między innymi z czynnościami samoobsługowymi oraz umiejętnością zrozumiałej dla innych komunikacji, dzięki której może przekazać własne potrzeby i zwrócić się z prośbą o  udzielenie pomocy. Jeśli dziecko jest w miarę zaradne, nie potrzebuje pomocy nauczyciela, czuje się pewniejsze w działaniach i nieraz przeciwstawia się pomocy. Ważnym elementem samodzielności jest zdolność aranżowania czasu wolnego. Zależy to od kreatywności dziecka oraz organizacji otoczenia. Dzieci z autyzmem u których zastosowano terapie dyrektywne, rzadko mają czas na planowanie własnych aktywności. Przeważnie są uczone działań przybliżających ich do grupy rówieśników. Same nie potrafią zainicjować zabawy i wypełnić wolnego czasu^[6].

Kolejny czynnik, który sprawia, że dziecko z autyzmem  jest gotowe do brania udziału w zajęciach z rówieśnikami, jest zdolność bycia w relacji z nimi. Ważne jest by umiało zapoczątkować więź z innymi oraz potrafiło zareagować na inicjatywę kontaktu. Znaczące jest by uczeń posiadał przychylne nastawienie emocjonalne w stosunku do innych, znał i  przestrzegał wspólnych norm aktywności oraz potrafił współpracować. Umiejętność kontaktu zależna jest od tego, czy dziecko czytelnie przekazuje swoje potrzeby i dążenia, uświadamia sobie co inni przekazują w sposób werbalny i niewerbalny, potrafi współpracować i być zależnym od innych. Dzieci z autyzmem nie są w stanie uczyć się poprzez naśladowanie. Ograniczoność może objawiać się w różnych zachowaniach, nawet agresywnych. Nie należy dziecka opuszczać w jego trudnościach, ponieważ prowadzi to do izolacji, wykluczenia. Uzyskanie samodzielności i dobrych kontaktów społecznych zależne jest w dużej mierze od szeregu warunków. Należą do nich między innymi: indywidualny potencjał dziecka, ewolucja terapii, fachowość i czujność nauczyciela, przychylność rówieśników, a także dynamiczna współpraca wszystkich^[7].

Mechanizm przystosowania dziecka z autyzmem do grupy rówieśników może być pracochłonny i czasochłonny. U dzieci z autyzmem problem w porozumiewaniu się z innymi osobami występuje na każdym szczeblu komunikacji. Brak  kontaktu wzrokowego,  zdolności naśladowania oraz niedostosowanie się do wskazówek jest przejawem trudności w relacji dziecko – dorosły. Problem w relacji dziecko – dziecko, ujawnia się również w braku kontaktu wzrokowego, nie przyswajaniu zasad naprzemienności, dziecko nie potrafi wspólnie się bawić i dzielić. Brak współpracy w działaniu, zabawie, dziecko nie potrafi poddać się  wpływowi innych osób oraz nie umie znaleźć dla siebie przestrzeni i funkcji w zespole, dlatego zaburza to kontakt dziecko – grupa^[8].

Adaptacja dziecka z autyzmem do grupy rówieśniczej, klasy jest procesem obejmującym wiele etapów. W pierwszej kolejności stworzenie korzystnego środowiska dla ucznia z autyzmem zależeć będzie głównie od nauczyciela oraz innych pracowników szkoły i  rodziców. Oprócz zapewnienia fizycznych udogodnień, typu wpisanie dziecka na listę obecności, można wykonać ją ze zdjęciami, wyznaczyć miejsce w szatni, czy ręcznik w  łazience. Wprowadzanie ucznia można rozpocząć od terapii w wyznaczonym miejscu i  powoli zaczynać włączać go do grupy. Jest to ważny czynnik integrujący, uczeń powoli przyzwyczaja się do innych osób, środowiska, zasad i zwyczajów. W początkowej fazie włączania dziecka należy skupić się na prostych rzeczach, takich jak reakcja na swoje imię, witanie się, czynności związane z samoobsługą, wspólne spożywanie ulubionych potraw z  rówieśnikami. Terapeuta powinien obserwować dziecko i znając jego reakcje nie dopuścić do zachowań niepożądanych. Może to bowiem wpłynąć na to, jak rówieśnicy będą postrzegać kolegę. Na tworzenie korzystnego obrazu ucznia z autyzmem może wpłynąć jego uczestniczenie w wybranych zajęciach, w których może pokazać swoją samodzielność w  działaniu, lub przy użyciu niewielkiej pomocy. Mogą to być zajęcia związane z  przygotowaniem posiłków, swobodne zabawy. Uczeń będąc w grupie realizuje plany aktywności. Nauczyciel pomaga w zajęciach z naśladowaniem, dziecko uczy się gry w parze z innym uczniem, wykonuje czynności zgodnie z planem aktywności, wdraża się w zajęcia z  rówieśnikami. Z czasem terapeuta odsuwa się, by wychowawca na podstawie potrzeb i  możliwości ucznia mógł rozpocząć zajęcia indywidualne.

Następnie opiekunowie wspólnie pokazują w jaki sposób komunikować się z uczniem, dlaczego pojawiają się zachowania trudne, czym dziecko się interesuje, jaką ma wiedzę
i umiejętności. W ten sposób tworzą oni pozytywny wizerunek ucznia z autyzmem^[9].

Kolejne etapy związane z adaptacją w klasie ucznia z autyzmem poszerzają się o  dalsze wspieranie ucznia w nowych i trudnych sytuacjach. Należy zapewnić dziecku czasowe odłączenie w niełatwych okolicznościach, albo zapewnić miejsce odpoczynku. Długość zajęć w szkole może mieć charakter uciążliwy i niekorzystnie wpływający na ucznia z autyzmem^[10].

To w jaki sposób i jak długo będą kształtować się poszczególne etapy w  przystosowaniu się dziecka z autyzmem do funkcjonowania w klasie, zależy od wielu okoliczności. Nieobecność ucznia jest jednym z czynników, który niekorzystnie wpływa na rozwój. Powoduje to często powrót do poprzednich etapów w nauce. Negatywne znaczenie ma regres, który może być spowodowany zmianą nauczyciela lub środowiska  klasowego^[11].  

Dzieci z autyzmem posiadają ogromną wrażliwość emocjonalną. Na pozór wydaje się, że  osoby z zaburzeniami rozwoju ze spektrum autyzmu nie zwracają uwagi na otaczające je osoby. Jednak doskonale wyczuwają nastroje i emocje płynące od osób^[12].

Nieodzownym elementem ułatwiającym adaptację ucznia z autyzmem w klasie jest optymalna wiedza osób współpracujących w szkole na temat ucznia oraz orientacja w  odniesieniu do zaburzeń autystycznych. Należy znać szczegóły z życia ucznia z autyzmem, począwszy od tego co lubi, co wywołuje trudne zachowania, jakie miejsca i sytuacje wywołują określone postępowania. Najlepszą pomoc dla ucznia z autyzmem zapewnia współpraca z rodzicami i specjalistami. Harmonijność osób pracujących z uczniem z  autyzmem powinna dotyczyć planu pracy i ewaluacji, która pomoże we włączeniu ucznia do grupy rówieśniczej oraz stworzy warunki do życia w przyszłości^[13].